TODOROV’U OKURKEN

 

 

 

Muhsin Şener

 

Todorov’un  Poetikaya Giriş’i  yayımlandı.*

Poetika kavramı aslında şiirle ilişkili bir kavram. Şiirle ilişkili olan demektir. Todorov,  düzyazı ve  şiirin dayandığı kuramları ortaya koyduktan sonra, bunların tümüne poetika diyor. Kavram böylece yazınsalı  da  kavramış oluyor.

 

Todorov, yazınsallığın (tabii şiirin) kuramlarını sıralıyor yapıtında.

Yazın incelemelerinin  projeksiyon, açımlayıcı şerh ve poetika olmak üzere  üç yaklaşım içinde yapıldığını  söylüyor.  

Projeksiyon, yapıtın ötesinde yer alan toplumsal ya da kişisel durumları, sorunları  ele alarak diyeceklerini sıralamaktır.

Açımlayıcı şerh, yapıtın yakın ve kazınarak okunmasından sonra bir tür yeniden yazılmasıdır.

Poetika ise, yapıtta yazınsallığın nasıl sağlandığının araştırılıp incelenmesi ve ortaya konulması amacıyla yapılan çalışmadır; doğrudan doğruya  yapısalcılığa açılır. Bu  yaklaşım, yazın bilimin  nesnesinin yazın değil, yazınsallık olduğunu açıkça gösteriyor.

Yazın incelemelerinin bu üç biçiminde de  yazın söylemi  her zaman ve düzeyde incelemenin merkezinde yer alır. Kuram ve  açımlama  kavramları ise söylem ile birlikte  çalışmanın ayrılmaz parçalarıdırlar. Açımlama, anlatma, açıklama demektir ve dille yapılmaktadır.  Buradan başlanarak, yazınsal söylemin tarih ve kültürle olan ilişkisi dayatmaya başlar.

Yazınsal söylemin  yapısı ve  yazınsallık içindeki işleyişi  ile ilgili verileri ise yapısalcılık sunmaktadır. Sonra  da retorik...

Tüm bu  açıklamalar, yazınsallığın nasıl ortaya çıktığı sorusunu yanıtlamayı amaçlamaktadır.

 

Tür ve türlerde oluşan  değişimler; söylemin biçemi, anlamı ve ve anlamın oluşturulması; yeri, ağırlığı; metin ve metnin kurulması; kurmaca  metin ve tipler...

Bu konuların şiirin incelenmesinde güncelleştirilmesi, şiirin  bilimsel yöntemlerle incelenmesi anlamına geliyor. Mehmet Yalçın’ın  Şiirbilim kavramını  bir yapıt çevresinde  gündeme getirmesi  böyle bir artalan üzerindedir.**

 

Şiirin, bilimsel olarak incelenmesi kimi  tedirginlikleri çoğalttı.

Şiiri, bir türlü bilimle bağdaştıramamışlardır... Onun öznelliğini, olabildiğince  bilimden uzaklaşma sandılar. Oysa şiir önce diyalektik olmak zorundaydı. Şiirin  hammaddesinin  algılanması ve alımlanması diyalektik olmalıydı. Yoksa şiir yanlış olur ve yanlış kurulurdu. 

 

“Şiirin yanlışı doğrusu da olur muymuş?” diyenlerin kulakları çınlasın!

 

 

Şiirin  bilimsel olarak incelenebileceğini, Todorov gösteriyor bu yapıtıyla.

 

Bir poetika programının ana çizgilerine ve yazıınsal bir metnin anlambilimsel/sözsel ve sözdizimsel düzeylerinin ayrıştırılmasına ışık tutan Todorov’un, dilimize çevrilmesi biraz gecikmiş olan Poetikaya Giriş’inin şiir eleştirisine azımsanamayacak  olanaklar getirecek.

 

Şiirin, sevdim/beğendim/beğenmedim... öznelliği içinde incelenip değerlendirilemeyeceğini  gösteren önemli bir kaynak olacaktır Todorov.

                                                                                                             muhsinsener@superonline.com

*Tzvetan TODOROV, Poetikaya Giriş, Çev. Kaya Şahin, metis eleştiri dizisi, İst.2001, 116 s.

** Mehmet YALÇIN, Şiirin Ortak Paydası,Şiirbilime Giriş, Cumhuriyet Ün.y.,35, Sivas, 1991